UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası (EURO 2024), Avrupa'nın en prestijli futbol turnuvalarından biri olup, ilk olarak 1960 yılında düzenlenmiştir. Avrupa'nın en iyi milli takımlarını bir araya getiren bu turnuva, futbolseverler için büyük bir heyecan kaynağıdır. Turnuvanın tarihi, zaman içinde birçok unutulmaz anıya ve rekabete sahne olmuştur. Türkiye’mizin 6. kez katılacağı şampiyona olan UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası'nın detaylı tarihi:
Başlangıç Yılları (1960-1980)
1960: İlk Şampiyona
UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası, ilk kez 1960 yılında Fransa'da düzenlendi. O zamanlar "Avrupa Uluslar Kupası" olarak bilinen turnuvada önce 17 takımlı bir ön eleme yapıldı bu ön elemelerin ardından sadece dört takım turnuvaya katıldı. İlk şampiyona finalinde Sovyetler Birliği, Yugoslavya'yı 2-1 yenerek ilk Avrupa şampiyonu oldu. Bu turnuva Sovyetler Birliği’ne politik protesto yapan ve maçtan çekilen İspanya ile hatırlanır. Ayrıca ön elemeye İtalya, İngiltere, Hollanda ve Batı Almanya katılmamıştır.
1964: İspanya'nın Zaferi
İkinci turnuva İspanya'da düzenlendi ve ev sahibi ülke finalde Sovyetler Birliği'ni 2-1 yenerek şampiyon oldu. Bu zafer, İspanya için önemli bir futbol başarısıydı. Bu sefer bu turnuva öncesi yapılan elemelere 29 takım katıldı. Batı Almanya yine ön elemelere katılmazken kurada Arnavutluk’u çeken Yunanistan bu ülke ile savaşta olduğu gerekçesiyle elemelerden çekilmişti.
1968: İtalya'nın İlk Zaferi
1968'de İtalya'da düzenlenen turnuva, dramatik anlara sahne oldu. İtalya, Sovyetler Birliği ile yarı final maçında berabere kalınca kazananı para atışı belirlemiş ve İtalya finale yükselmişti. İtalya, Yugoslavya'yı yeniden oynanan finalde 2-0 yenerek ilk kez şampiyon oldu. İlk maç 1-1 sona ermiş ve yeniden oynanması gerekmişti. Bu turnuvanın elemelerine 31 takım katılmıştı.
1972: Batı Almanya'nın Üstünlüğü
1972'de Belçika'da düzenlenen turnuvayı Batı Almanya kazandı. Batı Almanya, finalde Sovyetler Birliği'ni 3-0 yenerek turnuvayı domine etti. Goller Gerd Müller (x2) ve Herbert Wimmer’den gelirken bu zafer Almanya’nın dominasyonun başlangıcıydı. 1974 Dünya Kupası’nı kazanan takımın temeli bu turnuvada atılmıştı.
1976: Çekoslovakya'nın Sürprizi
Bu turnuva 4 takımla düzenlenen son UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası olacaktı. Ayrıca bu turnuva ev sahibi ülkelerin eleme oynayacağı son turnuvaydı. Eleme aşamasını güç bela geçen Çekoslovakya finalde Batı Almanya ile eşleşmişti. Bu turnuva da ilk kez penaltı atışları yapıldı. Penaltılarda Çekoslovakya, Batı Almanya’yı 5-3 yenerek kupayı müzesine götürdü. Finalde ise akılda kalanlar Uli Hoeness’in kaçırdığı penaltı ve Antonin Panenka’nın o dönemki futbol mekaniklerini alt üst eden ve tarihe “Panenka” penaltısı olarak geçecek olan aşırtma penaltı vuruşuydu.
Turnuvanın Genişlemesi ve Modern Çağa Geçiş (1980-2000)
1980: Turnuvanın Genişlemesi
1980'de İtalya'da düzenlenen turnuva, sekiz takımla oynanan ilk şampiyona oldu. Bu turnuvada ilk kez grup aşaması yapıldı. Grupları 1. bitiren takımlar direkt finale çıkarken 2. bitiren takımlar 3.lük maçı oynadılar. Bu yeni format, turnuvaya daha fazla rekabet ve heyecan kattı. Batı Almanya, finalde Belçika'yı Horst Hrubesch’in golleriyle 2-1 yenerek turnuvada 2. kez şampiyon oldu.
1984: Michel Platini'nin Yıldızı
1984'te Fransa'da düzenlenen turnuva, ev sahibi ülke Fransa'nın zaferiyle sonuçlandı. Bu turnuvada grup aşaması formatında ufak bir değişiklik yapıldı. Bu sefer grupları 1. bitiren takımlar finale değil 2. bitiren takımlarla çapraz eşleşerek yarı final maçları oynadılar. Ayrıca bu turnuvada 3.lük maçı da oynanmadı. Michel Platini, turnuva boyunca attığı 9 golle turnuvanın yıldızı oldu ve Fransa, İspanya'yı finalde 2-0 yenerek şampiyon oldu.
1988: Hollanda'nın Altın Jenerasyonu
1988'de Batı Almanya'da düzenlenen turnuva, Hollanda'nın zaferiyle sona erdi. Marco van Basten'in muhteşem performansı, finalde Sovyetler Birliği'ni 2-0 yendikleri maçta attığı efsanevi vole golü ile taçlandı. Marco van Basten’in attığı gol UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası tarihinde atılan en güzel gollerden birisi olarak kabul edilir.
1992: Danimarka'nın Masalı
1992'de İsveç'te düzenlenen turnuva, sürpriz bir şampiyonluğa sahne oldu. Danimarka, Yugoslavya'nın Sovyetler Birliği ile savaşta olması ve Birleşmiş Milletler’in “savaşta olan takımlar aynı turnuvada boy gösteremez.” yasağı nedeniyle turnuvadan çekilmesi üzerine katılma hakkı elde etti. Yarı finalde penaltılarla Hollanda’yı geçen “Danes” finalde Almanya'yı 2-0 yenerek şampiyon oldu. Bu turnuva Berlin Duvarı’nın 1989’da yıkılmasıyla birlikte Almanya’nın birleşik ülke olarak katıldığı ilk turnuva oldu.
1996: İngiltere'de Türkiye’mizin ilk UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası
1996'da İngiltere'de düzenlenen turnuva, "Futbol eve dönüyor" sloganıyla hatırlanır. Bu turnuvada yer alan sürpriz takımlar Çekoslovakya’nın dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan Çek Cumhuriyeti ve Fatih Terim yönetiminde tarihinde ilk kez UEFA Avrupa Futbol Şampiyonasına katılan A Milli Futbol Takımımızdı. Bu turnuva ilk kez 16 takımla yapılmış ve Türkiye’miz de turnuvada yer almıştı. Türkiye, elemelerde İsviçre, İsveç, Macaristan ve İzlanda ile eşleştiği 3. grubu en iyi 3. takım olarak bitirerek turnuvaya katılım hakkı elde etmişti. A Milli Takımımız turnuvada D grubunda Portekiz, Hırvatistan ve Danimarka ile eşleşmişti. Maalesef A Milli Takımımız turnuvaya gol atamadan 3 maçta 3 yenilgi ile veda etmiş ama turnuvaya katılarak o dönemki en büyük başarısını göstermişti. İngilizler 1966’daki Dünya Kupası’nı kazandıktan sonra makus talihlerini değiştireceklerini düşündükleri turnuvaya çok iyi başlamış ancak yarı finalde şampiyon olacak Almanya’ya penaltılarda elenmişti. Almanya finalde altın gol kuralıyla Çek Cumhuriyeti’ni yenerek turnuvayı 3. kez kazanmıştı. Ama akılda kalan tek şey bağımsızlığını güç bela kazanıp ve bu süreçte acılar çeken Çek Cumhuriyeti’nin performansıydı. Çekler finale çıkarak tarih yazmıştı. Kaderin cilvesi olacak ki bundan sonra bir daha final göremeyeceklerdi.
2000: İlk Ortak Ev Sahipliği ve Türkiye’nin 2. Katılımı
2000 yılında turnuva Belçika ve Hollanda'nın ortak ev sahipliğinde düzenlenirken A Milli Futbol Takımımız Mustafa Denizli yönetiminde turnuvaya ikinci kez katılım hakkı başarısı gösterdi. Türkiye, elemelerde Almanya, Kuzey İrlanda, Finlandiya ve Moldova ile eşleştiği 3. grubu Almanya’nın ardından 2. bitirmiş ve play-off’ta İrlanda ile eşleşmişti. Bu eşleşme Mustafa Denizli’nin “İçimizdeki İrlandalılar.” cümlesi ile hatırlanır. A Milli Futbol Takımımız play-off’ta İrlanda’yı toplam skorda 1-1 ile deplasman golü kuralıyla elemiş ve turnuvaya katılım hakkı elde etmişti. Türkiye turnuvada B grubunda İtalya, ortak ev sahiplerinden Belçika ve İsveç ile eşleşmişti. Bu turnuvada Avrupa Futbol Şampiyonaları tarihindeki ilk golümüzü Galatasaray teknik direktörü Okan Buruk atmıştır. Türkiye bu grubu son maçta Belçika’yı 2-0 yenerek ikinci bitirmiş ve çeyrek finale yükselmişti. Ancak çeyrek finalde Portekiz’e elenen A Milli Takımımız üst üste 2. kez katıldığı turnuvada önceki berbat performansı unutturmuş ve geleceğe ümitle bakmamızı sağlamıştı. Turnuva, Fransa’nın zaferi ile sonuçlanırken Fransa’ya kupayı getiren golü David Trezeguet kaydetmişti.
Modern Dönem ve Rekorlar (2000-2020)
2004: Komşunun İmkânsız Zaferi
2004 UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası Portekiz’de düzenlenirken Türkiye’miz maalesef turnuvaya katılım hakkı gösterememişti. Turnuva, komşu Yunanistan'ın sürpriz zaferine sahne oldu. Turnuvaya Letonya’nın ardından en düşük kazanma oranıyla başlayan (1/150) Yunanistan, A grubunu ikinci bitirmiş çeyrek finalde Fransa’yı yarı finalde de Çek Cumhuriyeti’ni yenerek finalde A grubunda yendiği ev sahibi Portekiz ile eşleşmişti. Oynadığı defansif futbolla hafızalara kazınan Yunanistan finalde Portekiz’i Angelos Charisteas’ın golüyle 1-0 yenerek kupayı müzesine götürmüştü.
2008: İspanya'nın Dönüşü ve Türkiye’mizin Peri Masalı
Ah o 2008. Türkler olarak zaman zaman o yıla o muhteşem yıla dönmek istiyoruz. 2008'de Avusturya ve İsviçre'nin ortak ev sahipliğinde düzenlenen turnuva, İspanya'nın zaferiyle sona ererken A Milli Futbol Takımımız turnuvaya damga vurmuştu. Türkiye’miz komşu Yunanistan’la turnuvayı ortaklaşa düzenlemek için başvurmuş ancak ev sahipliği Avusturya-İsviçre ikilisine gitmişti. A Milli Futbol Takımımız Fatih Terim yönetiminde elemelerde Yunanistan, Norveç, Bosna-Hersek, Moldova, Macaristan ve Malta ile eşleştiği C grubunu 2. sırada bitirerek turnuvaya katılım hakkı göstermişti. Türkiye A grubunda Portekiz, İsviçre ve Çek Cumhuriyeti ile eşleşmişti. İlk maçını Portekiz’e 2-0 kaybeden A Milli Takımımız ikinci maçında İsviçre’yi Arda Turan’ın 90+2. dakikada attığı golle 1-0 geriden gelip 2-1 yendi. Son maçta Çek Cumhuriyeti ile karşılaşan A Milli takımımız 75 dakikasını 2-0 geride götürdüğü maçta Arda Turan ve Nihat Kahveci’nin golleriyle maçı 3-2 yapmış 90+2’de Volkan Demirel’in gördüğü kırmızı kartla Tuncay Şanlı’ın kaleye dualar eşliğinde geçtiği karşılaşmada Çek Cumhuriyeti’ni yenerek çeyrek finale çıkmıştı. Çeyrek finalde Hırvatistan’la eşleşen A Milli Takımımız 119. dakikada Klasnic’in golüne engel olamamış ve eve dönüş hazırlıkları yaparken 1 dakika uzatma verilen karşılaşmada Rüştü Reçber’in yolladığı uzun top turnuvanın yıldızı Semih Şentürk’ün önünde kalmış ve Semih şık bir tek vuruşla ve Yalçın Çetin’in “SEMİH, SEMİH, SEMİH, SEMİH! İNANILMAZ BİR MAÇ!” sesleri eşliğinde maçı penaltılara taşımıştı. Penaltıları 3-1 kazanan Türkiye yarı finalde as oyuncuların büyük bir kısmının cezalar ve sakatlar nedeniyle oynayamadığı karşılaşmada Almanya’yla sonuna kadar dişe diş mücadele vermiş ancak 3-2 mağlup olarak turnuvaya veda etmişti. Kupada İspanya, finalde Almanya'yı 1-0 yenerek 44 yıl sonra tekrar şampiyon oldu. İspanya turnuvaya damga vururken 9 oyuncusu turnuvanın takımına seçilmişti. Ama turnuva her zaman Türkiye’mizin destansı performansı ve o meşhur gol müziği ile hatırlanacaktır.
2012: İspanya'nın Üst Üste Başarısı
2012'de Polonya ve Ukrayna'nın ev sahipliğinde düzenlenen turnuva, İspanya'nın üst üste ikinci şampiyonluğuna sahne oldu. İspanya, finalde İtalya'yı 4-0 yenerek tarihe geçerken turnuvayı üst üste kazanan ilk takım oldu. Fernando Torres, turnuva tarihinde 2 farklı finalde gol atan ilk futbolcu olurken bu turnuvada 26 kafa golü atılarak rekor kırıldı. İspanya ayrıca son 3 büyük turnuvayı (EURO 2008, 2010 FIFA Dünya Kupası) üst üste kazanarak tarihe adını altın harflerle yazdırmıştı. Bu turnuvada unutulmayan olaylardan biri de İngiltere’nin Ukrayna maçında Frank Lampard’ın çizgiyi geçen füzesinin gol sayılmamasıydı. Bu turnuvanın ardından takım sayısı 24’e çıkarken sonraki turnuva için gol çizgisi teknolojisinin kullanılması kararlaştırıldı.
2016: Portekiz'in İlk Zaferi ve İrlanda’nın İntikamı
2016'da Fransa'da 24 takımla düzenlenen turnuva, Portekiz'in zaferiyle sonuçlandı. Türkiye, Fatih Terim yönetiminde 4. kez turnuvaya katılım hakkı gösterdi. Elemelerde Türkiye, A grubunda Çek Cumhuriyeti, İzlanda, Hollanda, Kazakistan ve Letonya ile eşleşmişti. Beklentilerin altında kalan Milli Takımımız son İzlanda maçı öncesinde turnuvaya katılım hakkı elde etmek için en iyi üçüncü takım olmak zorundaydı yoksa turnuvaya katılamayacaktı. Ama bizim İzlanda’yı yenmemiz tek başına yeterli değildi. 6 farklı maçtan istediğimiz 6 sonucun yüzde 1.2 ihtimalle gerçekleşmesi gerekiyordu. Biz son anda Selçuk İnan’ın süper frikiği ile İzlanda’yı yenerken, Danimarka, Portekiz’e 1-0 yenildi, Slovenya puan kaybetti, Slovakya, Lüksemburg’u yendi, Polonya İrlanda’yı İspanya Ukrayna’yı Kazakistan da Letonya’yı yenince mucize şekilde Fransa bileti alıyorduk. Ancak Fransa’da şansımız bitecekti. Bu turnuvanın 24 takımlı düzenlemesi neticesinde 6 grupta yer alan en iyi 3.lerden ikisi bir üst tura çıkacaktı. Türkiye, D grubunda Hırvatistan, İspanya ve Çek Cumhuriyet ile eşleşmiş ve grubu 3. sırada tamamlamıştı. Türkiye’nin en iyi üçüncülerden biri olması için İtalya’nın İrlanda’dan sadece 1 puan alması yeterli olacaktı ancak İrlanda Robbie Brady’nin 85. dakikada attığı golle 30 yıl öncesinin intikamını alıyordu ve Mustafa Denizli’nin “İçimizdeki İrlandalılar” sözü akıllara geliyordu. Kader ya Türkiye’nin en iyi üçüncülerden olamadığı turnuvada en iyi üçüncülerden olan Portekiz zafere ulaşacaktı. Portekiz, F grubunu üçüncü bitirdiği turnuvada son 16’da Hırvatistan’ı çeyrek finalde Polonya’yı yarı finalde turnuvanın sürprizi Galler’i yenerek finalde ev sahibi Fransa’nın rakibi oldu. Finalde Ronaldo’yu kaybetselerde turnuva boyunca 1 şutu dahi olmayan Eder, uzatmada turnuvadaki tek şutuyla ağları sarsarak kupayı Portekiz’e getirmişti. Turnuvada Portekiz’in performansının yanı sıra Galler ve İzlanda da gösterdikleri performansla akıllarda kaldılar. İsveçli şarkıcı Zara Larsson’ın “This one is for you” şarkısı da yaz boyunca top hit listelerinden düşmeyecekti.
2020: Pandemi Gölgesinde Turnuva ve Türkiye’nin Hayal Kırıklığı
Zevkli geçen 2019 yılının ardından heyecanla hazırlandığımız turnuvaya COVID-19 engel olacaktı. Evlere kapandığımız maçların oynanamadığı, televizyon kanallarından eski maçların yayınlandığı dönemde UEFA’dan erteleme kararı çıktı ve 2020 yılında yapılması planlanan turnuva, COVID-19 pandemisi nedeniyle bir yıl ertelendi ve 2021'de gerçekleşti. Bu turnuva, Avrupa'nın 11 farklı şehrinde oynandı ve rekor kırıldı. Türkiye, Şenol Güneş yönetiminde Fransa, İzlanda, Arnavutluk, Andorra ve Moldova ile eşleştiği H grubunu ikinci bitirerek 5.kez turnuva vizesi aldı. A grubunda İtalya, Galler ve İsviçre ile eşleşen A Milli Takımımız turnuvada 2 maçını kardeş ülke Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de oynamasına karşın sadece 1 gol attığı turnuvada 3 maçını da kaybetmiş ve hayal kırıklığıyla turnuvayı noktalamıştı. İtalya, finalde İngiltere'yi penaltılarla yenerek şampiyon olurken kaptan Bonucci’nin “It is coming to Rome!” sözü akıllarda kalacaktı. Turnuvada grup aşamasında gol rekoru kırılırken bu turnuvada VAR sistemi ilk kez kullanıldı. Sadece 2 maçta gol atılmazken birbirinden güzel gollere tanık olduk. Tabi bu turnuva Danimarkalı Christian Eriksen’in ölümden dönmesiyle de hatırlanacak. Finale kalan İngilizler bu sefer gerçekten eve dönüyor umuduyla çıktıkları finalde hayal kırıklığına uğrarken İngiltere’nin 1 numarası Jordan Pickford’un kurtardığı iki penaltı yeterli olmayacaktı.
HEYECAN BAŞLIYOR!
Almanya’nın ev sahipliğinde yapılacak olan 2024 UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası 14 Haziran 2024 Cuma günü Almanya-İskoçya maçıyla başlayacak. Türkiye’mizin 6. kez boy göstereceği turnuva boyunca özel içeriklerle Linesman ekibi yine sizinle olacak. UEFA EURO 2024 başta olmak üzere bu özel içerikleri kaçırmamak için Linesman’le kalın…
EURO 2024 ile ilgili tüm içeriklere ulaşmak için bizi takipte kalın!