İngiltere Premier League ekiplerinden Everton, Finansal Fair Play ve sürdürülebilirlik kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle 10 puan silme cezası aldı. Bu sonuçla 4 puana düşen Toffees ligde 19. sıraya geriledi. Peki, Everton neden ceza aldı? Ceza ağır mı? Bunları anlamaya çalışalım.
17 Kasım günü 5 günlük savunma sürecinin ardından Everton için karar günüydü. Premier League ve FA’in atadığı bağımsız komisyon kararını açıkladı ve Everton’a 10 puan silme cezası verdi ve cezayı hemen uygulattı. Everton tarafı karara itiraz etti ve bu sefer bağımsız bir itiraz komisyonu kuruldu ve karar gözden geçirilecek.
Son iki günümü Everton’ın ceza aldığını açıklayan yaklaşık 41 sayfalık dokümanı analiz ederek geçirdim. Bu dokümanda Everton’ın tek dönemde 124.5M pound zarar ettiği ve zarar sınırı olan 105M pound’u geçtiği ve bu nedenle 10 puan silme cezası verildiğini açıklamışlar.
Buraya kadar herhangi bir problem yok gibi gözükse de bağımsız komisyon Everton’ın bazı isteklerini kabul etmemiş görünüyor ki bunların bazıları tamamen makul istekler. İstekler ise şunlar:
45. maddede Player X adlı oyuncudan bahsedilmiş. Söz konusu oyuncu Gylfi Sigurdsson’dan başkası değil. Oyuncu 2021 yazında çocuklara cinsel taciz iddiasıyla gözaltına alınmış ve sezonun geri kalanında forma giymedikten sonra sözleşme bitiminde takımdan ayrılmıştı. Kontratın son bölümünde oyuncuya totalde 10M pound ödemek zorunda kalan Everton, olayın öngörülemez olduğu için bunun zararlara dahil edilmemesini istemiş ancak istekleri reddedilmiş.
46. maddede Player Y’den bahsedilmiş. Bu oyuncunun kim olduğu belirsiz ve tahminler var. Everton, 2020 yazında oyuncuyu satmak için istekliymiş ancak sonradan satmaktan vazgeçmişler. Sebebi olarak Covid kaynaklı transfer piyasasının değeri biraz düşürdüğü için oyuncuyu satmak istemediğini belirtmiş ve bunun göz önüne alınmasını istemişler. İstek ise reddedilmiş.
43. maddede Covid’in ciddi anlamda kendilerini etkilediğini belirtmiş ve bunun da göz önünde bulundurulmasını istemişler.
50. maddenin 6. fıkrasında Everton, Ukrayna-Rusya savaşı neticesinde kulübün yatırımcısı olan Alisher Usmanov’un yaptırıma maruz kalması neticesinde sahip olduğu şirketlerin sponsorluk anlaşmalarını ve stadyum isim haklarını bırakmak zorunda kaldığını belirtmiş ve bu nedenle tam olarak 200M pound zarara uğradıklarını ve bu nedenle 105M pound’luk zarar limitini aşmış olabileceklerini öne sürmüş. Ceza verilecekse buna göre verilmesini istemiş. İstekleri reddedilmiş.
30. maddede o dönem Everton forması giyen Richarlison’ın satışından bahsediliyor. Everton sezon sonunda tahmin ettikleri yerden daha alt sıralarda sezonu bitirdiği için doğal olarak zarara uğruyor. Bu nedenle Richarlison’ı satmak zorunda kalıyorlar. Ancak 80M pound’luk değer biçtikleri oyuncudan ancak 60M pound alabiliyorlar. Buna neden olarak Spurs’ün kendi çaresizliklerinden yararlanmaları olarak göstermişler.
İsteklere baktığımızda 43. maddede Everton tarafının tamamen haksız, 30. ve 46. maddeler de ise kısmen haksız olduğunu görüyoruz. 43. maddede Covid konusu tüm takımları etkilediği için bağımsız komisyonun bu isteği reddetmesi haksız sayılmaz. 30. madde ise göreceli bir konu. Everton tarafı kendince haklı ama tarafsız gözle baktığınızda tamamen hak veremiyorsunuz çünkü oyuncu alım-satım işi tamamen bir kendi içinde bir iş (business) ve bu işte oyuncuyu almak isteyen taraf fiyatı düşürmek için her yolu dener. Bu nedenle komisyonun isteği reddetmesi normal denilebilir. 46. madde için piyasanın Covid kaynaklı düşüşü ifadesi doğru. Çünkü kulüpler ciddi düzeyde finansal kayıplara uğradıkları için çoğunlukla kiralık hamleler ve bonservissiz hamleler yaptı. Ama bu Player Y’nin satış değerini ne kadar etkilemiş olabilir? Orası göreceli. Bu nedenle komisyon Everton’ın bu isteğini reddetmiş olabilir.
Everton’ın haklı olduğu konu 45 ve 50. maddeler. 45. madde için Player X’in bu olaya karışacağını bilemezlerdi. Bu nedenle bu konuda haklılar. Sözleşme fesihi opsiyonu bile söz konusu 10M pound’u ödeme konusunda takımı alıkoyamayacağı için fesih konusunu gündeme almamışlar. Tabi Player X’e dava da açabilirlerdi ancak davanın ne zaman biteceğini öngöremezlerdi ve süreç yıllarca sürebilirdi. Ayrıca oyuncunun soruşturma sonucu aklanması da işlerini kolaylaştırmamış olabilir. 50. madde için de durum benzer. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal edeceğini asla bilemezlerdi. Bu işgal sonucu takımın Rus-Özbek yatırımcısı Alisher Usmanov’a yaptırım uygulanması Everton’ı ciddi anlamda etkiledi. 200M pound kayıp ciddi bir kayıp ve bunun göz önüne alınmasını istemeleri en doğal hakları çünkü savaşın sorumlusu Everton veya Alisher Usmanov değil. Bu nedenle bu konuda haklılar.
Gelelim komisyonun cezasına… Everton dönemlik mali sınırı 19.5M pound aştığı için 10 puan silme ceza aldı. Bu 1M pound başına yaklaşık olarak yarım puan silme cezası demek. Ayrıca yukarıda bahsettiğim 45 ve 50. maddeler göz önüne alındığında Everton’ın dönemlik asıl zararı 9.7M pound çıkıyor bu da komisyonun verdiği cezaya göre değerlendirirsek sadece 5 puan silme cezası demek. Ceza ağır mı? Emsalleri ile karşılaştırıldığında kesinlikle evet. 2009’da kayyum atanan Portsmouth sadece 9 puan silme cezası almıştı. 2013-14 sezonunda EFL Championship’in FFP kuralını ihlal eden Leicester City o sezon şampiyon olmuş ve Premier League’e yükselmişti. 2 sezon sonra Premier League şampiyonu olan Tilkiler sadece para cezasıyla kurtulmuştu.
Tabii bir de Avrupa Süper Ligi kurmaya çalışıp 1888’den beri varlığını sürdüren EFL ve EFL futbol pastasının varlığını tehdit etmeye çalışan Büyük 6’lı (Arsenal, Chelsea, Tottenham Hotspur, Manchester City, Manchester United ve Liverpool) sadece toplamda 22M pound para cezası almıştı. Gerekçe ise şuydu: “Taraftarları cezalandıramayız.” Peki size bir soru. George Orwell’in Hayvan Çiftliği kitabında geçen ibareyi herkes bilir. “Hayvanlar eşittir ama bazı hayvanlar daha eşittir.” der kitapta Orwell. Peki bu duruma hangi takımlar daha eşit? Büyük 6’lı mı yoksa tüm EFL takımları mı? Cevap verilen cezaya göre oldukça açık. Düşünün herkesin ekmek yediği futbol pastasını yok etmeye çalışıyorsunuz ama sadece para cezasıyla kurtuluyorsunuz ama 1 FFP ihlalinde 10 puan ceza alıyorsunuz. Premier League yönetimini Büyük 6’lı taraftarlarına ceza vermezken Everton taraftarlarına ceza vermeye iten şey neydi? Yorumu sizin takdirinize bırakıyorum.
Bu kararın ardından gözler 115 tane FFP ihlali bulunan Manchester City ve Todd Boehly döneminde ciddi zarar eden Chelsea’ye verilecek cezaya çevrildi. Ada basını 30 puan silme ve küme düşürülme ihtimallerinin masada olduğunu belirtiyor. Peki bu soruşturmaları ayrı yürüten bağımsız bir başka komisyonun bu kadar sert cezaları vereceğine inanıyor musunuz? İnanıyorsanız kararınızı gözden geçirmeyi tavsiye ederim. Lige marka değeri katan bu iki takımın herhangi bir sezonda EFL Championship’te oynayabileceğini düşünebiliyor musunuz? Ben şahsen düşünmüyorum ve City ile Chelsea’nin soruşturmalarını yürüten bağımsız komisyonların bu kadar sert cezaları vereceğine de asla inanmıyorum.
Bu kararın ardından başta Leicester City, Burnley ve Leeds olmak üzere birçok kulüp, Everton’ın sportif hile yaptıklarını düşünerekten Everton’a dava açmayı düşünüyor. Ancak kararın açıklandığı raporu bir kez daha okumaları gerek çünkü Everton, zarar ederken bu zararın nedenleri arasında oyuncu transferleri gösterilmiyor bu nedenle bu konuda Everton’ı dava edemezler. Everton’ın zararların büyük bir kısmını Covid, stadyum inşası ve Ukrayna-Rusya savaşı sonrası kaybedilen sponsorluk anlaşmaları oluşturuyor. Dava edebilecekleri tek merci Premier League olabilir. O da soruşturmaya Leicester, Burnley ve Leeds’in düştüğü dönemde başlamadıkları için. Başka türlü kimseyi dava edemezler.
Everton tarafı itiraz sürecini başlattı. Sürecin en geç sezon sonunda tamamlanması bekleniyor. Everton tarafı itiraz süreci sonrası cezanın kaldırılması veya hafifletilmesini umuyor. Çünkü raporda belirtildiği gibi bu süreci bağımsız komisyonla tam iş birliği yaparak ve hiçbir şeyi saklamadan yürüttüler ve buna rağmen ağır bir ceza aldılar. Bu konuda umutlular ve itiraz sürecinde de iş birliğine devam edecekler.
Taraftarlar ise bu ceza kararının ardından bir hayli öfkeliler doğal olarak. Özellikle de Premier League’i yolsuzluk ve Büyük 6’lıyı korumakla suçladıkları gibi Farhad Moshiri ve rahmetli Bill Kenwright’a tepkililer. Ancak bu yaşananlar taraftarları yıldıramamış olacak ki takımlarının kümede kalacaklarına hayli eminler ve takımlarına desteklerini sürdürmeye her zamankinden çok devam edecekler. Ayrıca taraftarlar pankart yapımı, meşale satın alımı ve stada gelecek taraftarlar için özel bayrak yaptırma amacıyla son 48 saatte 32 bin pounddan fazlasını topladı ve büyük bir protestoya hazırlanıyorlar. 26 Kasım günü oynanacak olan Manchester United maçında Goodison Park’ın cehenneme döneceği kesin. Tarihin belki de en büyük taraftar protestosuna tanık olacağız…
Bakalım bu ceza Everton’ı nasıl etkileyecek? Premier League’de kalabilecekler mi? İtiraz süreci nasıl sonuçlanacak? Manchester City ve Chelsea’ye sert cezalar verilecek mi? Bunların hepsini Linesman ekibi olarak merakla bekliyor olacağız.