Futbolun doğuşu, çıkışı ve günümüze kadar gelişi yıllardır konuşulan ama sonuca varılması çok zor olan bir konudur. Bu konuyla ilgili iddialı sıfatlar hep belli ülkelere atfedilmeye çalışılsa da futbol aslında insan merkezli bir oyun olduğu için sürekli etkileşim içinde yayılmıştır. Bu sıfatlardan en çok nasibini alan bölgelerden biri de Güney Amerika’dır. Bazı gerçek olgularla konuşacak olursak Güney Amerika’nın saf futbol yeteneği konusunda pek çok ülkenin ötesinde olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Futbolun günümüze kadar çıkardığı 10 süper yeteneği sayacak olsak muhtemelen bunların yarısını Latin Amerikalılar oluşturacaktır. Özellikle Brezilya ve Arjantin’in bu dinamiklerde başrol olduğunu ve futbolcuların akın akın yıllardır bu coğrafyalardan Avrupa futboluna göç ettiğini görürüz. Brezilya’nın kızgın kumlarından, taşlı sokaklarına kadar her yerde oynanan futbol sayesinde bu ihracatta başı çeken ülke olmasını belki de gençlerin kurtuluş hayallerine bağlayabiliriz.
“Futbolun Fabrikaları” serisinde olmazsa olmaz diyeceğimiz Brezilya’nın iki medarı iftiharı akademisini değerli yazar arkadaşım Burak Canlısoy’la kaleme aldık. Favelalardan sizlerin huzuruna, keyifli okumalar.
Sao Paulo F.C.
Sao Paulo F.C., sadece Brezilya'nın en büyük şehrinin en büyük takımlarından biri olmasıyla değil aynı zamanda tarihsel olarak en eskilere dayanmasıyla da Brezilya futbolunda büyük önem arz ediyor. Futbolun Brezilya'ya Sao Paulo aracılığıyla geldiğini ve şehrin tüm kültürünün o günden itibaren futbolla şekillendiği bilinen bir gerçek. Tabi Sao Paulo’ya da 19 yüzyılın sonlarında bölgede çalışmaya gelen Avrupalılar ve onların devamındaki jenerasyonlar futbolu getirdi. Tam bu noktada Sao Paulo ve Brezilya futbolu için çok büyük önemi olan Charles Miller’dan bahsetmeden de olmaz.
İskoç bir babanın Brezilya’da doğan oğlu olan Charles, eğitimini Birleşik Krallık’ta tamamladıktan sonra Brezilya’ya döndüğünde hem Sao Paulo’nun hem de bölgesel ligin kurulumuna ön ayak olarak belki de ülkenin kaderini değiştirdi. Başlangıçta futbol, daha çok zengin kesimlerin ilgisini çekerken kitlelere yayılmasıyla favela futboluna dönüşüp gerçek Brezilya futbol kimliğini ortaya çıkardı.
Sao Paulo ve Brezilya için bir diğer ikonik olan şey de 1940 yılında açılan Pacaembu Stadyumu’dur. Ülkenin ilk yıllarda en önemli 4 takımı sayılan Sao Paulo, Santos, Corinthians ve Palmeiras’a ev sahipliği yaptı. Daha sonra 1960’da Sao Paulo yine kendisiyle ikonikleşen Morumbi Stadyumu’na taşındı. Stadyumlar o dönemde kitleler için oldukça önemliydi ve akın akın futbolseverleri kendine çekiyordu.
Sao Paulo için tabi ki de Brezilya futbolunun merkezinde demek yanlış olmaz. Bunu derken altını sadece köklü tarihle değil aynı zamanda düzenli olarak yetiştirici bir kulüp olmasıyla doldurmak gerekir. Brezilya futbolunun ekseni sürekli olarak Avrupa’ya futbol ihraç etme yönüne kaydığı için bu yetiştiriciliği de biraz bu şekilde değerlendirmemiz mümkün. Özellikle modern futbol döneminde Sao Paulo altyapısından çıkan Cafu ve Kaka gibi Seleçao’da süperstar olan isimleri futbol takip eden herkes bilir. Biraz daha alta indiğimizde ise bir dönem ülkemizde de oynayan Antonio Zago, duran top uzmanı kaleci Rogerio Ceni ve Edmilson & Denilson gibi Avrupa futbolunda ses getiren isimler de Sao Paulo altyapısından çıkmıştır. Sao Paulo'nun verimli toprakları günümüze doğru yaklaştığımızda da kolay kolay kuruyacağa benzemiyor. Aslında bakarsak Brezilya ortalamasının bile oldukça üzerinde bir üretim bandına sahipler. Brezilya'daki her büyük kulüp yıldız oyuncular ürettiğini iddia edebilir, ancak muhtemelen hiçbiri bunu Sao Paulo kadar düzenli bir şekilde yaptığını iddia edemez.
Bu seri üretim makinesi futbol akademisinin ikinci doğuşu için takvimlerdeki 2005 yılını gösterebiliriz. CFA Cotia tesislerinin kuruluşuyla birlikte tüm alt yaş grubu takımlar modern bir tesise kavuştu. Sao Paulo şehir merkezine yarım saat mesafedeki bu tesis 230.000 metrekarelik geniş bir alan üzerine kurularak o tarihten beri futbolcuların yetiştirilmesindeki önemli referans noktalarından biri oldu. Şehir merkezinden uzak ve doğayla iç içe olması sayesinde de gençler için ideal bir ortam sunması en büyük avantajlardan biriydi.
Bu sistem Avrupa’daki en iyi akademilere bile taş çıkaracak seviyede olacak ki günümüzde Rangers teknik direktörlüğünü yapan ve Steven Gerrard’ın yardımcısı olarak tanıdığımız Michael Beale, dönemin Sao Paulo teknik direktörü ve kulüp efsanesi Rogerio Ceni tarafından altyapı işleyişini öğrenmesi için Brezilya’ya davet edilmiştir. Chelsea ve Liverpool gibi takımların altyapılarında uzun yıllar çalışan Beale, Brezilya’da geçirdiği yarım sezondan sonra Liverpool altyapısının bu kez başına geçmek için dönse de Brezilya deneyimini ve Sao Paulo’nun sistemini halen andığı röportajlarını görebilirsiniz.
“Cotia'daki tesisleri ziyaret ettiğimde bu beni heyecanlandırdı. Tesisler olağanüstü. Şu anki kadrolarına baktığımda o dönemki altyapıdan 13-14 oyuncu var. İngiltere'de harika tesisleriniz var ancak Cotia, Avrupa'da gördüklerimin ötesindeydi."
Son olarak bu akademinin son dönemde yetiştirdiği isimleri de bir çırpıda sayarsak nasıl bir sistemden bahsettiğimizi daha net görürüz;
Hernanes, David Luiz, Oscar, Lucas Moura, Casemiro, Ederson, Lyanco, David Neres, Eder Militao, Anthony, Diego Carlos, Tuta, Morato, Gabriel Sara, Marquinhos, Matheus Reis...
Santos FC
1912 yılında kurulan Santos kulübü adını Brezilya Serie A şampiyonlukları ile duyursa da gerçek anlamda ismini dünyaya Pele ile duyurmayı başardı. Pele gibi bir futbol efsanesini dünya futboluna sunan kulüp birçok yıldızını da alt yapı akademilerinde yetiştirerek dünya futbol piyasasına sundu. Birçok yıldız Brezilya’da Santos akademisinde eğitim alarak futbola giriş yapmışlarıdır. Santos, Peleli yıllarında 10 yıl içinde arka arkaya 5 yıl Brezilya Serie A olmak üzere toplam 24 şampiyonluk kazandı.
1958-1968 yılları arasında Santos forması giyen Coutinho, 13 yaş 11 aylıkken profesyonel bir oyuncu olarak en genç oynayan oyuncu olarak rekoru elinde bulunduruyor. Şili 1962 ve Meksika 1970 Brezilya Dünya Kupası'na katılan takımların temelini Santos takımı oluşturuyordu. İki kez Almanya ve İngiltere’ye karşı milli takımda sekiz Santos oyuncusu bulunuyordu. 1970 Dünya Kupası için oynanan altı maçta altı Santos oyuncusu sahadaydı. Santos kulübü, Palmeiras’dan sonra Serie A’yı en çok kazanan takım. Sao Paulo ile beraber küme düşmeyen takımdır. Yine Brezilya’da Sao Paulo ile beraber alt yapı yaş kategorileri ile Santos futbol akademisi futbolcu yetiştirme fabrikasıdır.
İlk kez rahmetli Halit Kıvanç’ın Dünya Kupası anılarını yazdığı kitabında EDSON ARANTES DO NASCİMENTO PELE tam ismini okuduğum Pele, 16 yaşında Santos akademisine giriş yaptı. 1956 yılında A takıma yükseldi. İlk lig maçında 1 gol attı. 1958 İsveç Dünya Kupası'nda boy gösterdi. Henüz 17 yaşındaydı 5-2 biten maçta 2 gol kaydetti. Pele turnuva boyunca 6 gol attı. Santos forması giydiği dönemde Brezilya takımıyla 3 Dünya kupası sevinci yaşadı. 1956-1972 yılları arasında Santos takımında oynadığı 1265 maçta 1124 gol attı.
Santos Futebol Clube, Urbano Caldeira stadyumu içinde alt yaş kategorileri için alt yapı sahaları, stadyum içinde konaklama merkezi, sosyalleşme alanları, diş bakımı ve psikolojik destek departmanının yanında fiziksel gelişim programı ile bu konuda Brezilya’da öncü kulüptür.
2000’li yıllar Santos alt yapısının en verimli dönemlerinden biri oldu. Tam 15 oyuncu A takıma alındı. Bu oyuncular arasında stoper Alex, Diego ve Robinho, Santos akademisinde başladıkları futbol kariyerlerine Avrupa’da devam ettiler. 2005 yılında Robinho, bonservisle R. Madrid yolunu tuttu. Pele’nin veliahtı olarak gösterilen Robinho kariyerinde M. City ve Milan formalarını giydi. Robinho ülkemizde Sivasspor ve Başakşehir formalarını giyerken Diego ise Fenerbahçe forması giydi. 2009 yılında alt yapılarına 13 yaşında Neymar’ı 15 yaşındayken Ganso’yu kattılar. 2011 yılında Santos kulübü kadrosu 92 milyon Euro'yu aşan değeriyle Güney Amerika’nın en değerli takımı oldu.
Santos yeni bir dünya yıldızını alt yapı akademilerinde futbol dünyasına hazırlıyordu. Son büyük yıldızın ismi Neymar’dı. O dönem Neymar’ın yanında Ganso, Andre, Alan Patrick ve Rafael Cabral gibi isimlerde yer alıyordu. Bu oyuncuların hepsi Avrupa’nın yolunu tuttular. Neymar gibi Santos alt yapısının diğer yıldız adayı Ganso ise 4 sezon oynadığı Santos’u bırakıp ezeli rakipleri Sao Paulo’ya geçince taraftarlar büyük tepki gösterdi. İlk maçta Ganso fotoğraflı basılı paraları saha içine attılar. Ganso, 2009 yılında Santos forması ile Brezilya Serie A’da verilen “Çığır açan oyuncu” ödülüne aday gösterildi. Santos akademi çıkışlı Ganso 2014 yılında ligin en iyi orta sahası seçildi.
2013 yılında Neymar, Barcelona’ya transfer oldu. Neymar, 2009 yılında U-17 kategorisinde Brezilya milli takım forması giydi. 2019 FIFA Dünya kupası finallerine alınması için Pele, eski ünlü futbolcu Romario ve Ferrari pilotu Felipe Massa 2019 Dünya Kupası’na çağırılması talebinde bulundular. Dunga 23 kişilik kadroda Neymar’a yer vermedi. Dünya kupası sonrası göreve getirilen Menezes tarafından ABD karşısında ilk kez görev verildi. Dünya yıldızı Neymar 2009 yılında Santos A takımına yükselerek profesyonel oldu.
2013 yılında akademi çıkışlı bir diğer isim Gabriel Barbosa daha çok bilinen lakabıyla (Gabigol) 2013-2016 yıllarında Santos’ta 130 maçta 41 gol attı. Başarısız Inter kariyeri sonrası Brezilya’ya dönerek Flamengo takımında kariyerini sürdürüyor. 2017 sezonunun sonuna doğru Yuri Alberto ve Rodrygo 17 yaş altı takımından ana kadroya dahil oldu. 2018 yılında çıkış yaptı. Santos takımında 63 maç 13 gol sonrası 2019 yılında Real Madrid B takımına sonrasında A takıma alındı ve attığı gollerle dikkat çekiyor. 2019 yıllının sonlarında alt yapı çıkışlı bir diğer isim Kaio Jorge 3 sezon içinde Santos A takımından Juventus takımına transfer oldu.
Santos akademisi bu kadar üretken haldeyken Brezilya’da yaşanan siyasi ekonomik kriz birçok kulüp gibi Santos’u da etkiledi. Kulüplerin en büyük gelir kaynakları alt yapılarında akademilerden çıkardıkları oyuncuları yüksek bonservis bedelleriyle Avrupa’ya gönderdiklerinde elde ettikleri kazançlardı. 2018 yılının son aylarında Santos yönetim kurulu 2019 sezonu için B takımının faaliyetlerini durdurma kararı aldı.
2020 Copa Libertadores finaline ulaşan Santos takımının 23 kişilik maç kadrosunda akademi çıkışlı 12 futbolcusu bulunuyordu. 2013 yılında Santos, futbol efsanesi Pele’yi küresel elçisi ilan etti. Futbol efsanesi Santos’un dünyaca ünlü yıldız ismi Pele, 29 Aralık 2022 günü bağırsak kanseri nedeniyle 82 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Tüm futbol ve spor haberleri için bizi takipte kalın!