Portsmouth, armasında yer alan ay-yıldız nedeniyle birçok Türk futbolseverin sempati duyduğu bir takım. Peki kulübün armasında yer alan ay-yıldız nereden geliyor? Gerçekten Osmanlı ile bir bağlantısı var mı? Bu yazımda Portsmouth FC'nin armasına detaylı bir şekilde değineceğim.
1898'de İngiltere'nin güneyinde kurulan Portsmouth, iki kez İngiltere Şampiyonu olmuş, iki kez de FA Cup kazanmış oldukça başarılı bir ekip. 2000'li yıllarda Premier Lig'de mücadele eden takım, bugün İngiltere'deki üçüncü lig klasmanı olan League One'da yer alıyor.
Sultan Abdülaziz Dönemi Söylentileri
Portsmouth FC’nin 1913 yılından beri kullandığı ay-yıldızlı armasının, Osmanlı ile bağlantısı olduğuna dair özellikle Türk kamuoyunda birden çok iddia bulunuyor. Bunlardan ilki, Kasım 1850’de Portsmouth limanına demir atan iki Türk gemisi; Mirat-ı Zafer ve Sirag-i Bahri Birik.
Biri fırkateyn diğeri brik tipindeki bu iki geminin İngiltere'ye gönderilmesinin temel nedeni ise eğitim. Yenilikçi bir padişah olarak bilinen Sultan Abdülmecid, özellikle donanma topçuluğu alanında modern bir eğitim alınması için bu iki gemiyi müttefik Britanya'ya yollar. Portsmouth, Gosport ve Londra limanlarına uğrayan bu iki Türk gemisi özellikle Portsmouth'da büyük bir ilgi ile karşılaşır. Türk mürettebat da bu ilgiyi karşılıksız bırakmaz. Gemileri gezmek isteyen yerel halka izin verilir, ziyarete gelenlere çeşitli ikramlar yapılır.
Bu sırada bölgede bir kolera salgını patlak verir. Salgın kanalizasyon sistemi zayıf olan limanda hızla yayılır. Binlerce liman işçisi koleraya yakalanır. Bu dönemde Portsmouth ve Gosport'ta bine yakın insan bu kolera salgını nedeniyle hayatını kaybeder. Kısa bir süre içinde Türk mürettebatın da bir kısmı koleraya yakalanır. Hastalığa yakalanan leventler, Gosport'taki İngiliz donanmasına ait Haslar Hastanesi'nde tedavi altına alınır. Fakat tedavi gören leventlerden 26'sı hastalığa yenik düşer ve burada şehit olurlar.
Şehit düşen 26 levent, bu askeri hastanenin bahçesinde Türklere özel olarak tahsis edilen bir araziye defnedilir. 1902 yılında ise bir hastane inşaatı nedeniyle şehitlerin naaşları Gosport'taki Clayhall Bahriye Mezarlığı’na nakledilir. Bu askeri mezarlık 1985 yılında Türkiye tarafından restore edilir ve mezarlığa Genelkurmay Başkanlığı tarafından "Portsmouth Türk Deniz Şehitliği" statüsü verilir.
Rivayet odur ki; Portsmouth halkı yaşanan bu üzücü olay üzerine, o dönemlerde Britanya'nın müttefiki olan Osmanlı'ya bir jest yapmak ister ve şehrin takımı olan Portsmouth FC'nin armasına Osmanlı bayraklarında gördükleri ay ve yıldızı eklerler.
Burada konuyla ilgili ekstra bir parantez açmakta fayda var. Zira bölgedeki tek Türk varlığı, 26 şehidimizin yattığı bu şehitlik değil. Portsmouth'un hemen karşısında yer alan Gosport Limanı, rivayete göre eski dönemlerde "Turk Town" yani Türk Kasabası olarak adlandırılıyormuş. Anlatılanlara göre Haçlı Seferleri'nden dönen İngiliz ordusu beraberinde getirdikleri Türk kökenli esirleri Gosport Limanına hapsetmiş. Uzun süre Türk esirlerin bulunduğu bu limana, daha sonraları yerel halk Turk Town demeye başlamış.
Sultan Abdülaziz'in 1867'deki Britanya seyahati sırasında, bu bölgede bulunan HMS Triumph adındaki bir savaş gemisinin ismi, Sultan'a jest olarak "HMS Sultan" olarak değiştirilmiş. Ayrıca Gosport'ta bulunan donanma eğitim okulunun adı da yine HMS Sultan olarak revize edilmiş. Tabi ki bu isim değişikliği sadece bir jestten ibaret değil. Sonraki yıllarda HMS Sultan, Müslümanların yaşadığı Hindistan ve Afrika'da faal olarak uzun yıllar kullanılmış. Geminin ismi nedeniyle bu bölgelerdeki Müslümanlar, İngiliz faaliyetlerine ses çıkarmamışlar.
İngilizlerin "HMS Sultan" jestine karşılık Osmanlı ise zamanında Çanakkale Boğazı’nın savunması için döktürülmüş olan, 1461 yapımı tarihi bir şahi topu İngilizlere hediye etmiş. Bu tarihi top bugün hala, Portsmouth'u tepeden gören Fort Nelson Kalesi'nde sergilenmekte.
Portsmouth FC'nin armasında yer alan ay-yıldızın, açmış olduğum bu ekstra parantezde anlattığım, bölgedeki Türk varlığı ile ilintili olabileceğini savunan iddialarda yok değil. Bu iddialara göre kulüp, bölgedeki Türk varlığını benimseyip, armasına bir ay-yıldız eklemiş olabilir.
Sultan II. Abdülhamid Dönemi Söylentileri
Portsmouth FC'nin arması ile ilgili olarak, bugünlerde Türkiye'de özellikle bir kısım zümre tarafından çokça dillendirilen ve hatta kabul gören bir başka iddia daha var. O da, İkinci Abdülhamid'in Portsmouth FC'yi istihbarat amacıyla bizzat kurdurtmuş olduğu iddiası.
Bu iddiaya göre İngilizler, o dönem yeni yeni popülerleşmeye başlayan İngiliz oyunu futbolu, Osmanlı coğrafyasında casusluk faaliyetleri için kullanmaktaydı. Özellikle İstanbul ve İzmir'de kurulan futbol takımları sürekli olarak Londra'ya istihbarat sağlıyorlardı. İngilizlerin bu casusluk faaliyetlerini fark eden İkinci Abdülhamid, derhal istihbarat amacıyla İngiltere'de bir futbol takımı kurulmasını emretti. Londra çok göz önünde bir şehir olduğu için bu kulübün Portsmouth'da kurulması kararlaştırıldı ve Portsmouth FC kuruldu.
Yine bu iddiaya göre kulübün armasını da İkinci Abdülhamid tasarladı ve armaya bir ay-yıldız ekledi. Fakat, Osmanlı'ya istihbarat sağlamak amacıyla kurulduğu söylenen bir futbol kulübünün armasına bariz bir şekilde ay-yıldız eklemek düşündürücü ve komik bir iddia gibi duruyor.
Şu ana kadar Portsmouth FC'nin arması ile ilgili, özellikle Türk toplumunda yer alan bazı iddialara değindim ve bunları sizlere dilim döndüğünce anlatmaya çalıştım. Şimdi ise kulübün kullandığı armanın, genel kabul görmüş olan gerçek kökeni ve hikayesi ne ondan bahsedeceğim.
Kabul Edilen Gerçekler
Portsmouth FC'nin bugün kullandığı amblem, aslında Portsmouth şehrinin yüzyıllardır kullanmış olduğu armadan geliyor. Şehrin kullandığı bu armanın kökeni ise neredeyse 800 yıl öncesine, Kral 1. Richard veya bilinen adıyla Aslan Yürekli Richard'a dayanıyor.
Selahaddin Eyyubi'nin 1187'de Kudüs'ü fethetmesinin ardından, Papa'nın çağrısıyla Üçüncü Haçlı Seferi için büyük bir haçlı ordusu toplanmaya başlandı. O yıllarda henüz daha yeni İngiltere Kralı olan Aslan Yürekli Richard'da ordusuyla birlikte bu sefere katılmak için yola çıktı. Kral Richard, Kudüs'e gidebilmek için 1190 yazında Marsilya limanından ayrıldı ve ordusu ile Sicilya'ya geçti. Ardından o dönem Bizans toprağı olan Kıbrıs'a ulaştı. Aslan Yürekli Richard, burada Kıbrıs valisi İsaakios Komnenos ile savaştı ve adayı Haçlı Ordusu adına fethetti.
Bu sırada Kıbrıs valisi İsaakios Komnenos'un kullandığı ay-yıldızlı armayı görüp beğenen Kral Aslan Yürekli Richard, kazandığı zafer sonrasında bu armayı benimsedi ve kendi arması olarak kullanmaya başladı. Haçlı Seferi sonrasında zor da olsa bir şekilde İngiltere'ye dönen Kral Richard, benimsediği bu ay-yıldızlı armayı ülkesinde de kullanmaya devam etti.
Portsmouth şehrinin ay-yıldızlı armasının ilk resmi teyidi ise, 1622 yılında hanedan adına yapılan resmi denetim ziyaretleri sırasında gerçekleşti. Görüldüğü gibi ay-yıldızlı armanın Britanya'daki ilk resmi teyidi bile İkinci Abdülhamid'in doğumundan neredeyse 200 sene önce. Portsmouth şehri o dönemden beri yüzyıllardır bu armayı kullanıyor. Bugün şehrin farklı yerlerinde bu armanın bulunduğu yapıları görmek mümkün.
Devam eden yıllardan günümüze gelene kadar da ablem, oldukça fazla yenilemeye uğramış. 1945, 1980, 1989, 2015 vb. yıllarda ablem değişime uğrasada değişmeyen tek şey, ay-yılıdz.
Portsmouth FC'nin arması ile ilgili iddialara ve armanın gerçek kökenine değindiğim yazının sonuna geldik. Umarım keyifle okumuşsunuzdur. Bir sonraki yazılarda görüşmek üzere!