Emre Şahinoğlu
- 26 Oca 2023
- 5 dakikada okunur

Sömürgecilik Hareketleri ve Futbola Yansıması: İngiltere - Jamaika

Güncelleme tarihi: 16 Şub 2023

Orta Çağ’ın sonlarından itibaren dünya yeni bir güç gösterisi ile tanışmaya başlamıştır; sömürgecilik. 16. yüzyıldan itibaren İberya havzasının güçlü ülkeleri ve Coğrafi Keşiflerin girişimcileri olan İspanya ve Portekiz ile başlayan sömürgecilik girişimleri kısa süre içerisinde Avrupa’nın güçlü ekonomileri tarafından benimsenmiş ve uygulanmıştır. Günümüzde sömürgecilik anlayışının hayatın pek çok farklı yönüne etki ettiğini görmekteyiz. Bu etkinin yoğun olarak görüldüğü alanlardan biri de hiç kuşkusuz spor dünyası ve bu dünyanın içerisindeki en büyük pasta payına sahip olan dal futbol. İngiltere ve futbol birbiri ile özdeşleşen, “futbolun evi” olarak lanse edilen bir olgu olarak görülmektedir. Sömürgecilik faaliyetlerini en yoğun olarak, dünyanın pek çok farklı köşesinde gerçekleştiren İngilizlerin bu anlayışını futbol üzerinden izlemek mümkündür. Günümüz İngiltere Futbol Milli takımlarında, İngiliz futbol takımlarında veya dünya futbol kulüplerinde İngiliz pasaportu ile oynayan ancak kökeni farklı coğrafyalara uzanan futbolcu sayısı oldukça fazladır. Bu yazının özünü İngiltere sömürgecilik faaliyetlerinin gelişimi ve bunun günümüz futboluna olan etkisi oluşturacaktır.

Sömürgecilik, Orta Çağ’ın sonlarından itibaren yaşanan güç dengesi değişimi ile ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumu tam anlamıyla tanımlamak gerekirse; bir ülkenin, kendisine ait olmayan, yabancı bir toprağı işgal etmesi, o toprağı işlemesi ve söz konusu topraklara göçmenlerin yerleşmesini içeren bir kavram olarak tanımlanabilir. Sömürgecilik, bir ülkenin kendisine ait olmayan başka bir toprağı ele geçirmesi ve kaynaklarından yararlanarak sömürmesi-kolonileştirmesi olarak da ifade edilebilir. Sömürgecilik, ortaya çıktığı dönemden itibaren iki farklı dönem içerisinde incelenmektedir. Kolonyalizm-sömürgecilik dönemi olarak 16-18. yüzyıllar arası, Emperyalizm-sömürgecilik dönemi ise 19. yüzyıl ve sonrasında görülen dönemdir. Emperyalizm döneminin ilk Kolonyalizm döneminden farkı ise sömürgecilik faaliyetlerinin görünürlüğünün azaltılmasının amaçlanması olmuştur.

Sömürgecilik faaliyetleri 16. yüzyıl itibarı ile İspanya ve Portekiz’in çeşitli coğrafyalardaki hakimiyet altına aldığı bölgeler ile başlamaktadır. Bu ülkelerden sonra sömürgecilik faaliyetlerine başlayan İngiltere, bu yüzyıldan itibaren dünyanın çeşitli kıta, bölge ve ülkelerinde, deniz yolları ve stratejik güzergahlarında varlığını giderek güçlendirmiştir. Birkaç yüzyıl içinde dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu durumuna gelen İngiltere, bu denizaşırı topraklarından siyasi, askeri ve özellikle ekonomik-ticari anlamlarda çok büyük

faydalar elde etmiştir. İngiltere, özellikle sanayi inkılabından sonra hammadde ihtiyacı ve seri üretim sonucu ortaya çıkan pazar ihtiyacına bağlı olarak izlediği yayılmacı politikalarla Britanya İmparatorluğu’nun temellerini atmıştır. Ardından, Amerika, Uzakdoğu, Avustralya, Afrika ve Ortadoğu gibi dünyanın birçok yerinde hâkimiyeti altındaki toprakları genişleterek gerçek bir sömürge imparatorluğuna dönüşen İngiltere; Amerika’nın bağımsızlığını kazanmasından sonra bu bölgelerdeki emperyal genişlemesine ağırlık vermiştir. Bu doğrultuda özellikle I. Dünya Savaşı yıllarında imparatorluğunun sınırlarını genişleten İngiltere, bu dönemde dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu durumuna gelmiştir. 20. yüzyılın ortalarından itibaren sömürge, manda ve himayelerinden birer birer çekilen veya çekilmek durumunda kalan İngiltere; söz konusu topraklardan çekilse de eski sömürge ülkeleri üzerindeki siyasi, ekonomik ve askeri alanlardaki çıkar alanlarını ve nüfuzunu belli bir seviyede korumayı başarmıştır. Neokolonizasyon adı verilen bu süreç eski sömürgeci ve emperyalist faaliyetlerin çeşitli kazanımlarının devamını teminat altına almıştır.

İngiliz sömürgeciliği ve emperyalizminin harekete geçirici motivasyonları esas olarak ekonomik-ticari olsa da askeri ve stratejik çıkarlar ve dini motivasyonlar da önemli ölçüde rol oynamıştır. Özellikle sanayisi için hammadde kaynaklarına ve sanayi ürünleri için pazarlara ihtiyaç duyan İngiltere; bunun için dünyanın farklı bölgelerindeki ticaret güzergâhlarını, limanları, ikmal duraklarını, bölge, ülke ve denizleri hâkimiyeti altına almıştır. 16. yüzyıla kadar daha çok yollar ve ticari amaçlar ile hareket eden İngiltere’nin bu ilgisinin kapsamı Kraliçe I. Elizabeth döneminde genişlemiştir. Böylece başlangıçta korsanlık faaliyetleri ile başlayan imparatorluk faaliyetleri zamanla korsanlara “izinli korsan” ruhsatı verilmesi, sömürgelerde faaliyet gösteren İngiliz şirketlerine “berat” verilmesi ve Doğu Hindistan Şirketi gibi İngiliz şirketlerinin faaliyete geçmelerinden bir süre sonra İngiliz hükümetine geçmesiyle; Britanya dünyanın en fazla toprağı elinde bulunduran sömürge imparatorluğu durumuna gelmişti. 1700 yılında Britanya, dünyanın en büyük deniz gücü durumundaydı. 1776’da Amerika’nın kaybedilmesiyle Hindistan, Karayip adaları, Avustralya ve sonraki süreçte Afrika ve Ortadoğu’da genişlemeye başlamıştır. Bunun için Fransa, Rusya ve Almanya gibi rakipleriyle dünyanın çeşitli bölgelerinde emperyal rekabete girişse de kazanan ve hâkimiyet alanını genişleten çoğunlukla İngiltere olmuştur. Özellikle Kraliçe Victoria (1837-1901) döneminde hem İngiliz yayılmacılığının alanı çok genişlemiş hem de İngiliz emperyalizmi esas manasına kavuşmuştur.

Jamaika Futbolu ve İngiliz Sömürgeciliğinin Etkisi Jamaika, ünlü kâşif Kristof Kolomb’un 1494 yılında buraya gelip keşfetmesinden önce yerli kabile olan Arawak halkının yaşadığı, Karayip Bölgesi’nde yer alan tropik bir adadır. Bölgenin yerlileri tarafından “Ahşap ve Suyun Ülkesi” anlamına gelen “Xaymaca” ismi ile adlandırılan bölge, günümüzde bu ismin türemiş hali olan Jamaika şeklinde isimlendirilmiştir. 1600’lü yılların başında, keşiften sonra, bu bölgede Arawak dilinde konuşan Taino kabilelerinin varlığı bilinmektedir. Jamaika, 1494-1655 yılları arasında İspanyol kolonisi olmuştur. 1655 yılında ise İngiltere, yükselen gücü ile birlikte, bu toprakları İspanyolların elinden almış ve kendi sömürge sistemini kurmuştur. 1962 yılına kadar resmi sömürü toprakları olarak bu bölgede hüküm sürmüştür. 1962 yılında resmiyette bağımsızlığını kazanan Jamaika, ülkenin her alanında İngiliz etkisini hissetmektedir.

İngiliz futbolunda birçok sömürü devletin vatandaşı İngiliz pasaportu ile hem milli takımlarda hem de kulüp takımlarında görev yapmıştır ve halen daha yapmaya devam etmektedir. Bu kapsamda birçok futbolcu Jamaika kökenlerine sahip olup İngiliz pasaportu ile ünlenmiş ve hayatlarını devam ettirmişlerdir.

Futbolcular Raheem Sterling

Jamaikalı bir aileden, 1994 yılının Aralık ayının 8. gününde Jamaika’nın başkenti Kingston’da dünyaya gelmiştir. Annesi Nadine Clarke Sterling Jamaika Ulusal Atletik Takımları adına mücadele etmiş milli bir atlettir. Raheem’in kökleri Jamaika yerlilerine kadar dayanmaktadır. Dünyaca ünlü futbolcu, futbola yerel bir kulüp olan Alpha-Omega Team bünyesinde başlamış ardından ailecek İngiltere’nin başkenti Londra’ya taşınmışlardır ve burada Queens Park Rangers kulübüne, 2003 yılında, transfer olmuştur. 2010 yılına kadar Queens Park Rangers alt yaş kategorilerinde boy gösteren yıldız futbolcu, burada Liverpool’un dikkatini çekmiş ve 2010 yılında Liverpool’a transfer olmuştur. İki yıl boyunca Liverpool alt yaş takımlarında oynayan Raheem, 2012 yılında ilk A takım deneyimini Liverpool takımı ile yaşamıştır. 24 Mart’ta Wigan Athletics’e karşı oynanan maçta yedekten oyuna dahil olarak 17 yıl 107 gün ile kulübün, oynayan en genç üçüncü oyuncusu olmuştur. 2015 yılına kadar Liverpool’da düzenli olarak forma giyen Raheem, 2015-2016 sezonunda £44 milyona Manchester City kulübüne transfer olmuştur. Bu transfer ücreti, İngiliz vatandaşlığı alan Raheem için, o güne kadar bir İngiliz futbolcuya ödenen en yüksek bonservis bedeli olmuştur. Jamaika asıllı İngiliz yıldız futbolcu, kariyerine 2022 yılına kadar Manchester City’de devam etmiş ardından Chelsea Kulübüne transfer olmuştur.

Callum Wilson

27 Şubat 1992 yılında İngiltere’nin West Midlands bölgesinde Coventry kasabasında doğmuştur. İngiltere toprakları içerisinde doğmasına rağmen yıldız futbolcunun ailesi ve kökenleri Karayip Adalarına ve Jamaika’ya dayanmaktadır. Sömürgecilik faaliyetlerinin bir sonucu olarak ailesi buraya göç etmiş olan Wilson, kariyeri boyunca İngiltere dışına çıkmamış ancak burada İngiliz vatandaşlığı altında hem kulüp takımlarında hem de milli takımlarda mücadele etmiştir. Futbola, 2009 yılında, doğduğu yer olan Coventry’de başlayan yıldız golcü, 2014 yılında AFC Bournemouth takımına transfer olarak dikkatleri üzerine çekmiştir. Burada oynadığı 171 maçta attığı 61 gol ile hem milli takım yolunu hem de 2020 yılında Newcastle United yolunu açmıştır. 2020 yılından beri siyah beyazlı kulübün formasını giyen yıldız golcü, Jamaika kökenlerine sahip İngiliz futbolcuların arasında yerini almaktadır.

Ashley Young

9 Temmuz 1985 yılında Hertfordshire bölgesinin Stevenage kasabasında dünyaya gelmiştir. İngiltere topraklarında doğan yıldız futbolcu, Jamaikalı bir baba dolayısıyla Jamaika köklerine sahiptir. 37 yaşında olan ve Aston Villa kulübünde güncel olarak futbol kariyerine devam eden yıldız futbolcu kariyerine 1995 yılında Watford kulübünde başlamıştır. 2003 yılında, yine bu kulüpte, profesyonel olan Ashley, 2007 yılında Aston Villa’ya, 2011 yılında ise Manchester United kulübüne transfer olarak büyük bir başarıya imza atmıştır. Burada 2020 yılına kadar Kırmızı Şeytanların formasını terleten futbolcu, 2020-21 sezonunda Inter formasına giymiş, ardından tekrar Aston Villa’ya dönmüştür. Ashley Young, 39 kez İngiltere Milli Takım formasını giyerek, İngiltere’de önemli başarılara imza atmıştır. Jamaika asıllı İngiliz futbolcu olarak günümüzde futbol hayatına devam etmektedir.

Günümüzde aktif olarak veya kariyerini noktalayan, Jamaika kökenlerine sahip olan ancak İngiliz vatandaşlığı ile hem kulüplerde hem milli takımlarda forma giyen birçok futbolcu bulunmaktadır. 17.yüzyılda İspanyollardan alınan Karayiplerde küçük bir ada olan Jamaika’nın, yüzyıllar sonra İngiliz futbolunu bu değerli oyuncular ile beslemesi, sömürgecilik faaliyetlerinin etkisini göstermektedir. Aaron Lennon, Andros Townsend, Ben Godfrey, Isaac Hayden, Jermaine Pennant, Kyle Walker Peters, Jerome Sinclair, Alex-Oxlade Chamberlain, Nathan Redmond, Scott Sinclair, Daniel Sturridge, Darren Bent, Danny Rose, Kalvin Phillips, Ian Wright, Sol Campbell, Theo Walcott, Kyle Walker gibi ünlü İngiliz futbolcular, Jamaika kökenlerine sahiptir.

Sömürgecilik Hareketleri ve Futbola Yansıması: İngiltere - Jamaika

İlgili Yazılar